Inhoud
Betekenis galstenen
- Cholelithiasis; de aanwezigheid van een vaste structuur in de galblaas of in de buizen van het galsysteem die bij obstructie een ernstige aanvalsgewijze pijn kan veroorzaken (koliekaanval).
Galstenen komen vaak voor, en zijn meestal familiair. De aanwezigheid van galstenen in de galblaas wordt cholelithiasis genoemd. Het aantal galstenen dat voorkomt varieert; er kunnen één of meer galstenen in de galblaas aanwezig zijn. Galstenen alleen veroorzaken geen klachten (stille galstenen); pas wanneer een galsteen de galgang verstopt (obstructie) veroorzaakt hij een koliekaanval: een zeer hevige en aanvalsgewijs optredende pijn. Ook kunnen galstenen klachten veroorzaken door complicaties zoals bij ontstekingen.
Risicofactoren galstenen
Galstenen komen vooral voor bij enigszins gezette vrouwen in de vruchtbare leeftijdsperiode. Bij het omschrijven van de risicocategorie voor galstenen spreekt men over de 4 F’s: fat (overgewicht), forty (boven de veertig), female (vrouwelijk geslacht) en fertile (vruchtbaar; kinderen gebaard). Ook mannen kunnen echter galstenen ontwikkelen.
Oorzaken galstenen
Diverse factoren spelen een rol bij het ontstaan van galstenen:
- Afwijkende samenstelling van gal ofwel lithogene gal: vooral in Westerse landen is 80% van de galstenen opgebouwd uit cholesterol, dat slecht oplosbaar is. Zowel een hoge concentralie van cholesterol als een te lage concentratie van galzouten kunnen galstenen veroorzaken.
- Hemolytische anemie: bij deze ernstige vorm van bloedarmoede kunnen galstenen voorkomen die niet uit cholesterol maar uit bilirubine bestaan.
- Infecties: tijdens infecties worden cholesterol en kalk afgezet rond een kern die bestaat uit bacteriën en witte bloedcellen (leukocyten).
Symptomen galstenen
Zoals al eerder genoemd hoeven galstenen niet per definitie klachten te veroorzaken; slechts 20% van de mensen met galstenen heeft klachten. In dat geval kan het gaan om:
- een vol gevoel in de bovenbuik, vooral na een overvloedige en vetrijke maaltijd;
- galsteenkoliek; de pijn treedt op door een plotselinge kramp van de galwegen wanneer de galsteen de galgang blokkeert. De pijn bevindt zich aan de rechterzijde van de bovenbuik en straalt ook wel uit naar een plaats tussen de schouderbladen. De koliekaanval gaat vaak gepaard met misselijkheid en braken. Ook treedt bewegingsdrang op; dit heeft vooral daarmee te maken dat de patiënt zoekt naar een houding waarin de pijn het minst aanwezig is, terwijl de pijn echter niet afhankelijk is van een lichaamshouding;
- geelzucht, jeuk, donkere verkleuring van de urine, bleekgrijze ontlasting: dit komt voor wanneer de galgang volledig wordt geblokkeerd. In dat geval ontstaat stuwing waarbij het bilirubine (stof die ervoor zorgt dat de ontlasting een bruine kleur krijgt) via de bloedvaten van de lever in de bloedcirculatie van het lichaam terechtkomt en vervolgens in de huid en de urine.
Behandeling galstenen
Pijnbestrijding
Bij een koliekaanval worden pijnstillers (analgetica) en spierverslappers (spasmolytica) toegepast. Ook lokale toepassing van warmte geeft pijnverlichting vanwege de spierverslappende werking.
Therapeutische behandeling
Wanneer de galstenen slechts geringe klachten veroorzaken dan krijgt de patiënt therapeutische adviezen omtrent zijn eetgewoonten: vetarme spijzen en een beperkte hoeveelheid voedsel per maaltijd. Ook bij kleine cholesterolstenen probeert men met medicatie de stenen op te lossen. Deze therapeutische aanpak is echter een langdurig proces waarbij succes niet is gegarandeerd en bovendien de galstenen vaak weer terugkomen (recidief).
Operatieve verwijdering van galstenen
Een operatie (cholecystectomie) wordt ingezet als de therapeutische behandeling geen effect heeft of als de klachten vaak optreden. Het kan ook noodzakelijk zijn om complicaties als perforatie (doorbreken) en ontsteking van de galblaas (cholecystitis) te voorkomen. Ook bij geelzucht, ophoping van vocht of pus in de galblaas worden de galstenen operatief verwijderd.
Literatuur: de Jong, J.T.E, de Vries, D.J.M, Zaagman – van Buuren, M.J. (2005). Interne geneeskunde. Houten/Mechelen: Bohn Stafleu van Loghum.