Inhoud
RSI (Repetitive Strain Injury) is “een tot beperkingen of participatieproblemen leidend klachtensyndroom aan nek, bovenrug, schouder, boven- of onderarm, elleboog, pols of hand of een combinatie hiervan, dat zich kenmerkt door een verstoring van de balans tussen belasting en belastbaarheid, voorafgegaan door activiteiten met herhaalde bewegingen of een statische houding van één of meer van de genoemde lichaamsdelen”. (1)
Kortom, bij activiteiten waarbij de hand of arm lange tijd in eenzelfde positie moet worden gehouden, of waarbij de hand of arm voortdurend dezelfde bewegingen moet maken, neemt de kans op RSI toe.
In Nederland heeft 20% tot 30% van de werknemers in een jaar langdurig of regelmatig voorkomende klachten van nek, schouder of arm, die gerelateerd zijn aan het werk. In 1998 verzuimde 8% van alle werknemers tijdelijk of langdurig door RSI-klachten. Hierbij kwamen 4 op de 10.000 werknemers door RSI in de WAO terecht. (1) RSI treedt niet alleen op bij beeldschermwerkers, maar komt ook veel voor in bedrijfstakken als de schoonmaaksector of de textielindustrie.
Oorzaken RSI
Er kunnen verschillende oorzaken ten grondslag liggen aan het ontstaan van RSI-klachten. Gedacht wordt aan afwijkingen in spieren, zenuwen en pezen of een combinatie daarvan. Ook stoornissen op het niveau van het centraal zenuwstelsel zouden een rol kunnen spelen. Op grond van epidemiologisch onderzoek is bekend geworden dat er een verhoogde kans bestaat op RSI-klachten wanneer er sprake is van onderstaande risicofactoren (2):
- Lichamelijke werkbelasting: langdurig in dezelfde houding werken, slechte ergonomie, beeldschermwerk, onvoldoende herstelmogelijkheden, ongunstige houdingen, herhaalde bewegingen en krachtuitoefening.
- Organisatorische werkbelasting: hoge taakeisen, werken onder tijdsdruk, hoge werkdruk, hoge ervaren werkbelasting of stress, gebrek aan regelmogelijkheden, gebrek aan steun door leidinggevenden of collega’s.
- Potentieel belangrijke persoonsgebonden factoren: het geslacht, het dragen van een bril, karaktereigenschappen als perfectionisme, geen grenzen kunnen stellen, een lage individuele belastbaarheid, de werkwijze/werktechniek, lichaamsbouw en algemene conditie.
Deze factoren kunnen ook buiten het werk van invloed zijn op het ontstaan van RSI-klachten.
Fasen RSI
RSI-klachten worden vaak in fasen onderverdeeld. De RSI-fasen zijn als volgt (3):
Fase 1: Lichte klachten na een lange dag werken. De klachten verdwijnen na een korte rustperiode. Er zijn geen belemmeringen in het uitvoeren van de werkzaamheden of in huishoudelijke taken.
Fase 2: Matige klachten die ook ’s avonds aanwezig blijven. De inmiddels wat ernstigere klachten dwingen je om het werk af en toe te onderbreken of minder intensief te werken. Ook in de thuissituatie (huishoudelijke taken) word je af en toe belemmerd. De klachten verdwijnen niet meer na kortdurende pauze of ontspanning.
Fase 3: Continue klachten. Vaak noodzaken de klachten in deze fase je te stoppen met werken. Ook privé zijn er vaak ernstige beperkingen, bijvoorbeeld potjes niet meer kunnen opendraaien, niet meer kunnen schrijven, boodschappen doen en sporten en niet lang achter elkaar kunnen zitten.
Voorkómen en behandelen van RSI
In opdracht van de ministeries van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en Volksgezondheid, Welzijn en Sport is een programmeringsstudie uitgevoerd, waarbij de preventieve maatregelen (het voorkómen van RSI) en de curatieve maatregelen (het genezen/behandelen van RSI) zijn onderzocht op effectiviteit (1).
In het kader van beeldschermwerk bleek er (beperkt) bewijs te zijn voor de preventieve werking van de volgende maatregelen:
- het gebruik van alternatieve aanwijsmiddelen, met name de joystick muis en de optische muis;
- het gebruik van een (niet-instelbaar) split toetsenbord of het gebruik van een compact toetsenbord (zonder numeriek deel);
- het gebruik van meubilair waarbij de armen goed ondersteund worden;
- het deelnemen aan een ergonomische training waarbij gelet werd op houding en werkplekinrichting.
Wat betreft de curatieve maatregelen, die toegepast worden bij mensen die beeldschermwerk doen en reeds RSI-klachten hebben ontwikkeld, bleek er (beperkt) bewijs te zijn voor de volgende maatregelen:
- het gebruik van aangepaste toetsenborden, zoals toetsenborden met een lichtere toetsaanslag, of toetsenborden die naar het midden oplopen of licht gekanteld zijn ten opzicht van het horizontale werkvlak (dit geldt overigens vooral voor personen met het carpale tunnel syndroom en/of tendinitis);
- het deelnemen aan een groepsoefenprogramma met massage, oefentherapie en ergonomische aanpassingen bij personen met chronische nek- en schouderklachten;
- het krijgen van een individuele, gedragsmatige behandeling;
- het krijgen van oefentherapie en/of manuele therapie;
- het dragen van een spalk (‘energized splint’).
In praktijk worden veel meer therapeutische en ergonomische maatregelen en interventies toegepast bij mensen met (kans op) RSI. Er zijn echter te weinig kwalitatief goede studies uitgevoerd die het effect van deze maatregelen en interventies aantonen.
Lees ook: wat is ergonomie?
Literatuur RSI
- Blatter, B.M., Bongers, P.M., Dieën van, P.M., Kraker de, H., Miedema, H., Reijneveld, C.N., Vet de, H.C.W. (2004). RSI-maatregelen: preventie, behandeling en reïntegratie. Programmeringsstudie in opdracht van de ministeries van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en van Volksgezondheid, Welzijn en Sport [Electronic version]. Den Haag: ministeries SZW en VWS. Van https://rsi-vereniging.nl/rsi-vereniging/lidmaatschap/rsi-magazine-archief/
- Blatter B.M., Douwes M., Miedema M.C., Thé, K.H. (2001). Maatregelen RSI bij beeldschermwerk [Electronic version]. Den Haag: Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.
- Konijnenberg H., Jong de B. (2003). Aan het werk met RSI [ Electronic version]. Utrecht: stichting FNV Pers.